Başkale ilçesindeki 1700 yıllık Aziz Bartholomeus Kilisesi,
restore edilmeyi bekliyor. İlçeye 23 kilometre uzaklıktaki Albayrak
Mahallesi'nde Büyük Zap Vadisi'ne hakim bir tepeye inşa edilen ve Hazret-i
İsa'nın havarilerinden Bartalmay'ın mezarının bulunduğuna inanılan bin 700
yıllık St. Bartholomeus Kilisesi'nin yıllardır harabe halde bırakılması
vatandaşın tepkisine neden oluyor.
Albayrak Mahallesi'nde 30 yıl önce kurulan Hudut Tabur
Komutanlığına ait arazi içinde bulunması nedeniyle uzun yıllar ziyarete kapalı
tutulan Bartholomeus Kilisesi, tabur komutanlığının çözüm süreci kapsamında
mahalle dışına taşınmasıyla yeniden ziyarete açılmıştı. Uzun yıllar sonrası
yeniden ziyaretçilerini ağırlayan 1700 yıllık Bartholomeus Kilisesi'nin
kemerler dışındaki örtüsü tamamen yıkılmış vaziyette. Tarihi kilisenin yeniden
restore edilerek kent turizmine kazandırılması gerektiğini belirten doğaseverler,
tarihi güzelliğin korunmasını istiyor.
ST. BARTHOLOMEUS KİLİSESİ
Başkale İlçesi'ne bağlı Albayrak Köyü'nde bulunmaktadır.
Büyük Zap Vadisi'ne bakan bir tepe üzerine kurulmuş olan kilise ve jamatun aynı
tarihte yapılmıştır. En yaygın inanışa göre kilise Saint Bartholomeus'un mezarı
üzerine 4'ncü yüzyılda inşa edilmiştir.
Manastırla ilgili referans bilgilerden yola çıkarak Kilise
ve jamatununun 13'ncü yüzyıl sonu ve 14'ncü yüzyıl başında inşa edildiği kabul
edilmektedir. 1457 tarihli el yazması kitabın kolofonuna göre yapılar Başpapaz
Kirakos tarafından dekore edilmiştir.
Kilise ve jamatunun,
Katogikos Philippe'nin desteği ile Vardapet Kirakos'un piskoposluğu zamanında,
Osmanlı Devleti'ne bağlı Hakkâri Beyi Hüsrev Şerif'in yönetimi altında 1651
yılında onarım geçirdiği kaynaklarda belirtilmektedir. Günümüze gelebilen
kilise ve jamatunu 17'nci ve 18'nci yüzyıla tarihlendirilmektedir.
Manastır ve yapılar 1966 depreminde büyük hasar görmüştür.
St. Bartholomeus Kilisesi, doğu-batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen bir alana
oturmaktadır. Batı cephenin ortasında anıtsal bir giriş yer almaktadır.
Üstten sivri kemerli bir alınlıkla vurgulanmış olan portal,
dikdörtgen çerçeve içerisinde, köşelerden sütuncelerle sınırlandırılmış, sivri
kemerli bir girinti teşkil etmektedir. Bunun ortasında basık kemerli kapı
açıklığı bulunmaktadır.
Asıl portal girintisinin alınlık kısmında iki süvarinin
mücadelesi kabartma olarak verilmiştir. Üstteki alınlıkta ise, tanrı ve
melekler tasvir edilmiştir. Tanrı, altı meleğin taşıdığı bir tahtta oturur
vaziyette verilmiştir. Ayrıca Tanrı'nın omuzlarında güvercinler, ayaklarının
altında aslan figürleri bulunmaktadır.
Kare planlı jamatun, yanlardan karşılıkla atılmış dört
kemer üzerine oturan çapraz tonozla örtülmüştür. Kemerler dışındaki örtü
günümüzde yıkılmış durumdadır. Buradan bir kapı vasıtasıyla geçilen Kilise,
merkezi kubbeli ve haç planlıdır.
Doğudaki apsis beş kemerli olup, yanlarında papaz hücreleri
yer almaktadır. Merkezi kubbe ve haç kollarının örtüleri yıkılmış olup, dıştan
yüksek bir kasnak ve konik bir külahla vurgulandığı eski resimlerden
anlaşılmaktadır.
Yapının tamamında düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.
Kiliseyle jamatun kısmının bütün olarak ele alınması yanında, batı cephedeki
portalde yer alan figürlü plastik, yapının önemli yanlarını oluşturmaktadır.
